Gewaarworden
Gewaarworden is één van de vier basisfuncties volgens Carl Jung
Welke bewustheidsprocessen heb je minimaal nodig om iets (object/verschijnsel/mening) in zijn totaliteit te kunnen bevatten, begrijpen en zien? Met andere woorden: wat heb je minimaal nodig om je in de wereld te oriënteren? Jung destilleerde uit zijn ervaringen een viertal oriëntatiewijzen (denken, voelen, gewaarworden en intuïtie) die de basis van zijn vier bewustzijnsfuncties werden. Hieronder beschrijven we de functie voelen wat uitgebreider.
Algemene beschrijving
Zintuigelijk waarneembaar
Kenmerkend voor het gewaarwordingstype is zijn opmerkingsgave voor alles wat zich om hem heen bevindt. Al zijn zintuigen lijken steeds op scherp te staan. Ongemerkt, ongewild, en zonder dat het hem ook maar enige inspanning kost. Hij ‘ruikt’ en ziet alles en kan concrete verschijnselen heel snel overzien. Dat oog voor de concrete werkelijkheid maakt dat hij doorgaans een goed gevoel heeft voor materialen. Hij heeft snel in de gaten of iets van goede of slechte kwaliteit is. En heeft weet van de materiele waarde van dingen. Waar het bij gewaarworden om gaat is dat dit type zich in de wereld oriënteert door datgene wat zintuiglijk waarneembaar is. En dat is nu eenmaal bij uitstek de stoffelijke wereld om ons heen.
Toewijding en identificatie
Het gewaarwordingstype heeft het vermogen om enorm gericht te zijn op en toegewijd te zijn aan iets heel concreets. Want juist omdat hij zo zintuiglijk is ingesteld, zal hij dat wat zinnenstrelend is ook zeer kunnen waarderen. Van een met zorg bereide maaltijd tot aan een met finesse en oog voor detail gemaakt kledingstuk of kunstwerk. Het kan hem allemaal zeer bekoren. Voor de technicus gaat alles draaien om ‘zijn’ machines, hij identificeert zich er bijna mee. En bekijkt alles wat er gebeurt en om hem heen vanuit het oogpunt van het beheer van de machines.
De wereld van de stof moeten we overigens breed zien. Voor een gewaarwordingstype is een bv ook een tastbaar iets: het is een bedrijfsvorm met een vastomlijnde juridische status. En daarmee is het iets dat duidelijk afgebakend is en zekerheid biedt. Doel en rechtsvorm zijn tastbaar en duidelijk. Gewaarwordingstypen zijn uitstekend op hun plaats waar het gaat om het aanbrengen van helderheid en structuur. Ongeacht of het om het verbeteren van een productieproces gaat of om helderheid in psychologische begrippen en methoden aanbrengen.
Angst voor verandering
Het punt is echter dat ze naar buiten toe een houding laten zien waarbij de betrokkenheid op het object het belangrijkst is. En de rest er niet zo toe lijkt te doen. Een gewaarwordingstype heeft de gave om op een heel praktische manier te kijken naar en te relateren aan de tastbare wereld buiten hem. Hij ziet precies wat daar is en wat zich daar afspeelt, maar stelt zich daar verder geen vragen over. Het feit dat hij het ziet is voor hem voldoende. Hij wil niets liever dan bij de feiten blijven, want dat is waar je iets mee kunt, dat is tastbaar en werkelijk. Als je feiten theoretisch gaat verbinden en zo tot een nieuw idee of een nieuwe theorie komt. Is dat voor ons gewaarwordingstype eigenlijk al glad ijs. In dezelfde lijn ligt het speculeren over toekomstige ontwikkelingen.
Heb je niks aan
Vanuit de visie van gewaarworden heb je daar niets aan, want die mogelijkheden zijn er nog niet en dus nog niet tastbaar of werkelijk. Deze visie samen met een gebrek aan flexibiliteit om snel op nieuwe dingen in te spelen. Vanuit die optiek is elke intuïtie over mogelijke ontwikkelingen en toekomstige trends voor hem regelrecht griezelig, vandaag dat veel gewaarwordingstypen dat dan ook afdoen met een negatief oordeel. Alles wat nog niet zintuigelijk waarneembaar is, wat nog in de nevelen der toekomst sluimert, wat nieuwe ideeën of mogelijkheden zijn, geeft hem een onzeker of onbehaaglijk gevoel.
Aan alle kanten heeft een gewaarwordingstype de behoefte aan vast grond onder de voeten. Geen boden is duizeligheid, instabiele bodem is zeeziekte en afgrond is hoogtevrees. Het betekent voor alles ook dat je gewaarwordingstypen rustig de tijd moet gunnen. Moeite hebben met te snelle veranderingen. En zullen dus steeds even moeten inhouden om al het nieuwe een plaats te geven. Zonder dat hebben ze het gevoel in chaos terecht te komen.
Gewaarworden wordt door het object bepaald
Het gewaarwordingstype loopt het risico in een leven terecht te komen dat uit dagelijkse routines bestaat en dat door de andere typen al snel als sleur wordt gezien. Gewaarwording wordt door het object bepaald, dat wil zeggen: een gewaarwordingstype ontleent alleen houvast aan iets dat er in de buitenwereld is, en wel tastbaar is.
Drang naar externe prikkels
Je ziet daardoor ook een soort drang om zoveel mogelijk externe indrukken op te doen, wat mede een reden kan zijn voor gewaarwordingstypen om steeds ‘naar buiten’ te gaan. Ook groepsactiviteiten hebben vaak als primair doel het ervaren van externe prikkels: de sociale waarde van de groep kan dus nooit los gezien worden van de externe gewaarwordingen. Aangezien de functie van gewaarworden niet oordelend is (het is een irrationele functie) en ook geen criteria aanlegt of dat betreffende object wel of niet goed voelt (dat zou voelen doen) en ook niet nadenkt of de sterke indruk die dit object wekt wel in overeenstemming is met de werkelijkheid (dat zou denken doen), zal een gewaarwordingstype een object een belangrijker plaats geven naarmate de impressie die hij ervan krijgt sterker is.
De kracht van een gewaarwordingstype is dat hij alles kan aanvaarden wat zich concreet aandient, zonder er een oordeel over te vellen. Dit type is ook veel gevoeliger voor de vormen en kleuren om hem heen. Een naar hun idee verkeerde kleurencombinatie blijft hun zintuigen bestoken en kan een bron van onrust worden. Van een harmonische combinatie daarentegen worden ze innerlijk rustig en ze kunnen er intens van genieten.
Genieten
Zoals een denktype kan genieten van een logisch opgebouwde theorie en een intuïtief type kan genieten van een geweldig toekomstperspectief, zo kan een gewaarwordingstype enorm genieten van de dingen die de concrete werkelijkheid te bieden heeft. Ze zijn ook daadwerkelijk gericht op concreet genieten, ze houden van het goede des levens en kunnen een verfijnde sensualiteit aan de dag leggen. Hun levensproblemen hangen vooral samen met concrete behoeftebevrediging. In primitieve zin kan het tot ruwe zinnelijkheid en egoïstisch najagen van eigen genot leiden.
Hij is bereid om veel op te offeren om maar goed gekleed te gaan en zo aangenaam mogelijk te wonen. Omdat hij zo dicht bij de feitelijke werkelijkheid leeft, is zijn ideaal niet iets veraf, maar gelegen in de werkelijkheid van het hier en nu en zijn directe omgeven. Het begrip ‘goed’ draagt veel meer de betekenis van externe prikkels die voor hem bevredigend en aangenaam zijn.
Introvert gewaarworden
[Lees hier meer over het verschil tussen introvert en extravert]
Subjectieve waardering van de buitenwereld
Kenmerk van een introvert is dat hij aan de dingen buiten hem een subjectieve waarde geeft. En op grond van die subjectieve waarde handelt en reageert. Het object buiten hem is ondergeschikt aan de subjectieve waardering. Deze bewustzijnsfunctie lijkt daardoor moeilijk te combineren te zijn met een introverte instelling, die juist de neiging heeft om objecten te ontwaarden. Zodra hij een indruk heeft van dat object wordt het object ‘gereduceerd’ en heeft het alleen een functie als leverancier van een prikkel. De subjectieve beleving van de gewaarwording is voor de introvert het belangrijkst.
Stille stormen
Een introvert gewaarwordingstype absorbeert dus alle externe indrukken. Moet eerst door het proces heen van het ervaren van zijn subjectieve gewaarwordingen van het object, en dat vraagt tijd. Terwijl er van binnen van alles aan de hand is, en het zelfs kan stormen, zien we aan de buitenkant geen enkele reactie. Het introverte gewaarwordingstype kan een hele tijd voor zich uit zitten staren. Maar verwar dit niet met nietsdoen. Van binnen tuimelen de indrukken over elkaar heen en hij moet alle moeite doen om die indrukken te kanaliseren.
Welwillende neutraliteit en weerstand
Voor een introvert gewaarwordingstype is het van groot belang om niet te veel schommelingen en veranderingen om zich heen te hebben. Want die geven veel te veel innerlijke onrust. Het gedrag draagt het karakter van een welwillende neutraliteit. En zo iemand komt doorgaans kalm, nuchter, rustig, vol zelfbeheersing of passief over. Blijf zitten waar je zit en verroer je niet, dit idee is echter een rem op alle mogelijke ontwikkelingen. Ook die van hemzelf, en daardoor kan die houding drukkend werken op de omgeving, hoe vriendelijk, lief en aardig de betrokkene verder ook is. Het gevolg van een introvert gewaarwordingstype dat onder druk komt te staan of uitgebuit wordt, is dat deze op slot gaat. En op willekeurige momenten (vaak uitgerekend de niet passende momenten!) een houding vol weerstand aan de dag legt. Of overdreven koppig wordt, ook als het op dat betreffende punt helemaal niet nodig is.
Onwerkelijke werkelijkheid
Een mens of ding dat een sterke subjectieve gewaarwording oproept bij het introverte gewaarwordingstype, zal niet meer gezien worden zoals deze (dit) is en zich voordoen. Maar geheel beschouwd worden vanuit de innerlijke beleving ervan, en het introvert gewaarwordingstype moet moeite doen om te leren zien dat hij iets als realiteit die het niet is.
Indringende ervaringen
Het introverte gewaarwordingstype ziet het object zelf, en vervolgens ziet hij het niet meer. Maar ziet in plaats daarvan een beeld, of ervaart in plaats daarvan een gevoel dat voor hem een grote werkelijkheidswaarde heeft. Dit is iets heel anders als het zien van beelden van een intuïtief type. Bij het intuïtieve type gaat het om het ontwaren van mogelijkheden en achtergronden. En dat is bij een innerlijke reactie van een introvert gewaarwordingstype totaal niet het geval. Daar blijft het bij een beeld- of gevoelsreactie en meer niet. Ook kan er een sterke reactie op geluiden, geuren en dergelijke zijn.
Peilloze diepte
Als ze leren om op een eigen manier uiting te geven aan de innerlijke rijkdom aan beelden en impressies, zullen ze zich prettig en op hun gemak gaan voelen. Vooral artistieke uitingen als tekenen, schilderen, schrijven, dichten en dergelijke kunnen een reusachtige hulp zijn om in evenwicht te blijven.
Extravert gewaarworden
[Lees hier meer over het verschil tussen introvert en extravert]
Soliditeit en continuïteit
Voor het extravert gewaarwordingstype zijn objecten in de buitenwereld zijn maatstaf en uitgangspunt. En als extravert richt hij zich daarmee vervolgens ook weer op de buitenwereld. Van alle typen missen zijn het minste details, en als je dat koppelt aan hun grote objectieve zin voor feiten, dan zie je dat ze prima gereedschap hebben om in de maatschappij te werken, te functioneren en te produceren. Als ze leidinggeven aan een bedrijf of een vereniging, zal behoud van het bestaande en solide continuïteit hoog in het vaandel staan.
Ze weten welke bronnen ze moeten aanboren om de continuïteit te garanderen. Nieuwe investeringen doen ze pas als er zekerheid is, een overname geschiedt pas als er voldoende duidelijkheid en zekerheid is over de winstontwikkeling, enzovoorts. Het is duidelijk dat het extraverte gewaarwordingstype op zeker speelt. Daardoor is hij van grote waarde voor een bedrijf dat zijn basis zoekt te verstevigen, en van grote waarde in een relatief stabiele economie.
Log
Als de economie echter ingrijpend verandert, heeft hij moeite om mee te gaan. En als bestuurder zal hij aan de voorzichtige kant blijven. Aangezien de maatstaf voor het extraverte gewaarwordingstype in de concrete buitenwereld ligt, is concreet succes een doel dat voor hem van belang is. En concreet succes wil al gauw zeggen: materieel succes en dus winst. Het extraverte gewaarwordingstype vindt het op basis van de objectieve feiten heel normaal om meteen te reorganiseren. Of veel mensen te ontslaan als het economisch minder gaat. Wat telt zijn immers de cijfers.
Uitbuiting of ruimte
Is er sprake van een psychologisch minder ontwikkeld extravert gewaarwordingstype, dan ontstaat een heel ander beeld. Uitbuiting van personeel, van de derde wereld, misbruik van de natuur. Het is allemaal ondergeschikt geraakt aan de zucht naar externe prikkels en de bevrediging van de eigen behoeften.
Prikkels om prikkels
Jung noemt ook pathologische jaloezie bij extraverte gewaarwordingstypen. Het object (in dit geval de geliefde) is dan zo belangrijk geworden voor het krijgen van gewaarwordingen, dat er een diepe angst ontstaat dit object te verliezen. Het leeft als het ware op de indrukken die van buiten komen, zowel de aangename als de onaangename. Waar het om gaat is dat hij die prikkel nodig heeft als middel tot oriëntatie. Vervolgens zich met die prikkel weer op de buitenwereld richt en daarin iets doet, wat vervolgens weer een prikkel kan geven, en zo voorts.
Uitingen van de inferieure functie bij gewaarworden
Angst voor het ongeziene: concretiseringsdwang
Voor een gewaarwordingstype in intuïtie de inferieure functie. Zo is alles wat intuïtief is voor een gewaarwordingstype lastig of eng. En hij zal zijn best doen om alles wat hij hiervan tegenkomt direct te concretiseren.
Geloof en bijgeloof
Als intuïtie als inferieure functie doorbreekt, zien we de regelmaat van de klok dat het thema geloof en kosmos een rol gaan spelen, maar dat kan op heel uiteenlopende wijzen.
a. Doorbreken van grenzen
Het doorbreken van interieur intuïtie bekent het doorbreken van de grenzen die het gewaarwordingstype zichzelf heeft opgelegd. Opeens kan hij gegrepen worden door kosmische gevoelens die in hem dansen en vibreren, die een geweldig en allesoverheersend diep gevoel geven en hem helemaal meeslepen. Hier loert een gevaar, omdat de inferieure functie je niet direct een goed onderscheidend vermogen geeft. In een staat van een doorbraak van de inferieure functie is de roes belangrijker dan de werkelijkheid en is lichtgelovigheid troef.
Grootse en meeslepende kosmische gevoelens maken op het anders zo nuchtere gewaarwordingstype een diepe indruk. Vaak wordt de intuïtie geactiveerd door een externe gebeurtenis. De onbewuste functie is bij een introvert immers extravert, en een stand in zijn binnenwereld, kan de trigger zijn voor de onbewuste functie om door te breken. We moeten er rekening mee houden dat de inferieure functie geneigd is om de dingen van de sombere of negatieve kant te bekijken. Daaruit vloeit voort dat inferieur intuïtie regelmatig een voorkeur schijnt te hebben voor zwartgallige doemscenario’s, pessimisme en negativiteit.
b. Bijgeloof en magie
Het probleem is echter dat de inferieure functie intuïtie het gewaarwordingstype nu juist wil verbinden met de wereld van het ongrijpbare en grootse, met de wereld van de onbegrensde mogelijkheden. Als een gewaarwordingstype dat niet eert, kan hij er zelf door worden meegesleept. Jung schrijft in zijn ‘Psychologische Typen’ dat inferieur intuïtie bij het gewaarwordingstype eruit kan komen in de vorm van een primitieve, bijgelovige en ‘magische’ religiositeit die op duistere riten teruggrijpt. In heel veel gevallen treffen we een opmerkelijke lichtgelovigheid of bijgelovigheid aan, die vaak onschuldig blijft en zich uit in bijvoorbeeld altijd dat kettinkje om willen hebben, anders komt er ongeluk. Ook kleine rituelen van eerst dit of dat doen alvorens je tot een belangrijke handeling overgaat kunnen ermee samenhangen.
Fantasie
De wereld van de ongekende mogelijkheden die samenhangt met de inferieure functie kan ook doorbreken in de vorm van een stroom aan fantasieën waarin zich de gekste dingen kunnen voordoen.
Studie en reizen
Een andere vorm van het ervaren van mogelijkheden ligt in reizen en studeren. Als de inferieure functie toeslaat kan het gewaarwordingstype gaan dromen van reizen, er even uit zijn. Andere landen zien, andere ervaringen opdoen, nieuwe en onbekende dingen meemaken, kortom, allemaal spannende dingen. Hij zou de hele wereld wel willen zien, zomaar, op de bonnefooi. Hoewel de vakantie van een gewaarwordingstype doorgaans goed gepland is en de dingen van dag tot dag vooraf duidelijk zijn.
Studeren is op psychische wijze je horizon verbreden. Als het gaat om studeren in de zin van de intuïtieve functie, gaat het altijd om het leren ontdekken van samenhangen, grotere verbanden, inzichten en patronen, en niet om simpel woordjes of formules te leren. Het is juist het grote overzicht en de brede samenhangen die het gewaarwordingstype dan zo geweldig aanspreken. Omdat intuïtie de inferieure functie is, gaat hij vaak gepaard met gevoelens van onzekerheid en ontoereikendheid.
Snelheid en vuur
Intuïtieve typen houden niet van stabiliteit, stagnatie en stilstand. Vaart en verve is hun motte en vol elan gaat het intuïtieve type overal tegenaan, vurig en het liefst in volle vaart. Dat is een stijl en een manier van zijn die ons gewaarwordingstype geweldig kan fascineren als hij overvallen wordt door inferieur intuïtie. Letterlijk vuur appelleert ook bijzonder. Zo kunnen gewaarwordingstypen erg gehecht raken aan hun open haard, en sta niet gek te kijken wanneer ze die ook in de zomer zouden willen aansteken. Overigens is lekker rommelen met de barbecue over een prima alternatief.
Avontuur en sport
Hij is gefascineerd door het ongewone en de omstandigheden die heel anders zijn, onvoorspelbaar en onberekenbaar. Het is een reis in het onbekende en hij vindt het prachtig en een beetje angstig tegelijk. Zo kan hij ook enorm van sport genieten als uiting van zijn inferieure functie. Het breken van records, het tot het uiterste gaan, de onregelmatigheid van de reizen over de wereld. Het zijn allemaal boeiende facetten. Alles wat avontuurlijk en onzeker is kan bij een doorbraak van inferieur intuïtie een gewaarwordingstype in de ban houden.
Als er een inferieure bui is kan een gewaarwordingstype aan de buis blijven hangen en blijven kijken naar een derderangs spaghettiwestern. Opnieuw niet om het verhaal, maar om het beeld, het idee. De inferieure functie is niet altijd in staat of geneigd om kwaliteit van pulp te onderscheiden. De behoefte aan avontuur hangt samen met nog een ander kenmerk bij de doorbraak van de inferieure functie. De behoefte om de eigen zelfstandigheid en de eigen ruimte benadrukken.
Negatieve mogelijkheden
Een andere vorm waarin de inferieure functie kan doorbreken is die waarin het gewaarwordingstype enorm kan gaan zeuren. Hij ziet overal alleen maar negatieve mogelijkheden en dat uit zich in een reeks opmerkingen wat er allemaal mis kan gaan. Waar we allemaal op moeten letten, wat er allemaal verkeerd is of zal gaan, enzovoorts.
Uitdaging
Bij een doorbraak van inferieur intuïtie kan een gewaarwordingstype helemaal overspoeld worden, door bovengenoemde factoren. Ze kunnen hem problemen geven, maar hij kan er ook intens van genieten. De sfeer van uitdaging die hij nu voelt maakt dat hij kan raken aan zijn vermogen om eigen grenzen te verleggen. Ook al heeft hij bij terugkeer van zijn superieure functie ook zijn oude behoefte aan tastbare zekerheid weer terug. Feit is echter dat als de inferieure functie doorbreekt, het gewaarwordingstype kan genieten van de uitdaging, het avontuur en de wereld van mogelijkheden, en op deze manier weer in balans kan komen. Ook kan een gewaarwordingstype bij een doorbraak van inferieur intuïtie een enorme behoefte aan ruimte krijgen. Of aan vrijheid zonder de rem van verplichtingen.
Bron: Jungs psychologische typen in de praktijk, Dra. Karen M. Hamaker-Zondag, ISBN: 978-90-74899-39-0
Hoe zit dat bij jou?
Wil je meer weten of leren over welke functies jouw voorkeur hebben? Of bijvoorbeeld gewaarworden in jouw natuur zit? Vraag dan bij ons een ODC-drijfverenmeting aan en leer meer over jezelf en je mogelijkheden om te groeien in je talent en deze te ontwikkelen. In dit model zijn ook de vier basisfuncties volgens Jung te meten en inzichtelijk gemaakt.
Volgens de ODC-drijfverenmeting valt het archetype Realist met de competenties Vasthoudend en Zakelijk eronder. Ook het archetype Analist met de competenties Onderzoeken en Structureren vallen onder Gewaarworden/Sensing. Daarnaast nog de competenties Doelgericht en Discipline vanuit het interne kompas.
ODC-DRIJFVERENMETING en GEWAARWORDEN
Dit gevalideerde en innovatieve meetinstrument geeft inzicht in natuurlijke talenten maar ook in aangeleerd gedrag, wat veel energie kost en onder druk kan vervormen tot onproductief gedrag en weerstand in je organisatie of thuis. De ODC-drijfverenmeting is ontwikkeld door Odin Company; de afkorting staat voor Odin Development Compass.
Wil je lezen hoe de Archetypes omschreven worden en hoe de samenhang ervan is, lees dan eens mijn uitgebreide blog hierover met alle linkjes naar andere competenties.
MAG IK JE HELPEN?
Mag ik je helpen uit te vinden wie je bent en waar jij van nature goed in bent of kan zijn?
Gelden de onderstaande vragen voor jou? Neem dan ook contact met mij op.
Wie ben ik echt en wat kan ik ermee als ondernemer?
Ik zoek een mentor voor ondernemers.
Mentor met verstand van ondernemen in moeilijke tijd.
Ken jij de vier basisfuncties volgens Jung?
Zakelijke mentor voor bedrijf met meer dan 15 medewerkers.
Mentor met verstand van de bouw.
Is sensing hetzelfde als gewaarworden?
Ik wil mijn bedrijf verkopen maar is dit het goede moment
Mentor met verstand van de technische sector.
Wil je meer weten over jouw collectief onbewuste?
Hoe breng ik mijn bedrijf autonoom naar een hoger niveau
Ik heb nieuwe visie nodig voor mijn onderneming
Ben je inventief of kun je dat leren?
Ik heb nieuwe visie nodig voor mijn onderneming of bedrijf
Hoe weet ik of ik geschikt ben als ondernemer, manager of delegerend leider?
Wat zijn de vier basisfuncties volgens Jung?
Autonoom groeien of groeien door overnames
Ben jij een gewaarworden type?
Is Intuïtie het tegenovergestelde als gewaarworden?
Ontdek hoe het collectief onbewuste invloed op jou heeft.
Hoe leid ik mijn bedrijf na de coronacrisis
Waar vind ik een zakelijke businesscoach of mentor?
Op zoek naar business coach in Flevoland
Zakelijke mentor op de Veluwe gezocht
Nuchtere zakelijke coach gezocht in Overijssel of Gelderland.
AANBIEDING VOOR JOU
Om jou als gewaarworden ondernemer ook te kunnen helpen hebben we diverse programma’s samengesteld waaruit je kunt kiezen. Deze kun je vinden op onze aanbiedingspagina.
WIL JE DIRECT EEN AFSPRAAK MAKEN?
Wil je een afspraak maken om hier eens vrijblijvend over gewaarworden verder te praten? Plan dan vandaag nog een telefonisch kennismakingsgesprek met ons in via ons handige tool op onze website. Klik dan hier
Bellen voor een afspraak maken mag natuurlijk ook altijd.
Bel dan naar 06-53321934. Dan zoeken we samen een geschikt moment in jouw en mijn agenda.
Ik kijk uit naar onze afspraak.
Wil je eerst linken met mij op LinkedIn? Klik hier naar mijn profiel.
